Wimbo wa Furaha: Maisha Jasiri ya Watakatifu wa Kike

Mwandishi: Datius Tumuombe na Newton Nobert

22 Februari, 2025

Utangulizi
Maneno “Wimbo wa Furaha” yamechukuliwa kutoka masimulizi ya maisha ya Mt. Klara wa Asizi kadiri ya padre Mwitaliano, Efrem Trettel OFM katika kitabu chake (1972) kinachoitwa FRANCIS. Jambo la kushangaza ni kwamba wimbo huu haufahamiki kama ule wa Fransisko unaoitwa “Wimbo wa Viumbe.” Pd. Efrem anaelezea juu ya “Wimbo wa Furaha” (The Canticle of Joy) katika mazingira kama yale ambayo Fransisko alitunga wimbo wa viumbe, 1225. Wakati Wimbo wa Viumbe unahusianishwa na nyakati za mwisho za maisha ya Fransisko kabla ya “kuzaliwa mbinguni,” Wimbo wa Furaha wa Mt. Klara unahusianishwa na nyakati za mwisho za maisha ya Klara katika ulimwengu kabla ya “kuzaliwa shirikani.”
Yaonekana nywele ilikuwa kila kitu kwa Klara hata Pd. Efrem anasema, baada ya Klara kukatwa nywele zake za kifahari, “Hakuna zaidi kilichobaki kwa ulimwengu; yote yalikuwa yametolewa kwa Mungu. Na sala ya Sista Klara ikawa wimbo wa furaha.”
Katika Makala hii, tunautazama “Wimbo wa Furaha” katika muktadha wa watakatifu wote wa kike katika kanisa (kama Klara mwenyewe) katika mantiki ya kimashairi. Kwahiyo tutakuwa na mashairi sita ambayo ni maisha na mafundisho kutoka kwa watakatifu ambao sio Wafransiskani, na mashairi mengine sita ambayo ni maisha na mafundisho kutoka kwa watakatifu ambao ni Wafransiskani.
Kwavile “Wimbo wa Furaha” ulikuwa sala ya Mt. Klara (Mfransiskani), na daima Wafransiskani huchagua udogo, basi watakatifu wasio wafransiskani tutawapa upendeleo wa kuwa “NDANI” ya “Wimbo wa Furaha” na walio wafransiskani kwa nafasi na utambulisho wao wa udogo watakuwa “NJE” – nje ya ndani ya wimbo huo. Hata hivyo, vyote viwili, NJE na NDANI ni sehemu za kitu kile kile: “Wimbo wa Furaha”
 
WIMBO WA FURAHA – NDANI
Beti La Kwanza, Nguvu Ya Sala – Mt. Teresa wa Yesu Avilla (1515–1582)

Mt. Teresa wa Avilla aliishi wakati wa Ubadilishaji wa Kikatoliki na kuwa mmojawapo wa watakatifu wakuu wa Hispania. Alizaliwa katika familia tajiri ya Kikristo cha Kihisia na kuingia Utawa wa Carmelite akiwa na umri wa miaka 20. Baadaye, alianzisha marekebisho ya Carmelite, akisisitiza kurudi kwenye kanuni kali za umaskini, sala ya kimya, na utii. Alikumbana na changamoto nyingi, ikiwa ni pamoja na upinzani wa watawa wenzake, mashaka ya kiimani, na magonjwa sugu (k.m. kifafa na matatizo ya moyo). Alipigania mageuzi yake kwa kujitoa kwa Mungu na kuandika vitabu vya kiroho kama Ngome ya Ndani na Njia ya Ukamilifu, ambavyo vilitambuliwa na Kanisa kama chanzo cha mafundisho sahihi. Alifariki akiwa na miaka 67 na kutangazwa kuwa Mwalimu wa Kanisa (1970), akiwa mwanamke wa kwanza kufika hadhi hiyo. Ni msimamizi wa wanaosali, watawa, na wanaopambana na magonjwa ya roho. Kile kinachomfanya awe pekee ni uwezo wake wa kuchanganya uzoefu wa kimafumbo na uongozi wa kimkakati wa kiroho. Alipambana na udhaifu wa kujisikia hafifu kwa Mungu na kukata tamaa, lakini alijenga imani kwa kujifunza kuvumilia mateso kama “sahani ya upendo” kwa Kristo. Alijitahidi kwa bidii kufanya kila tendo kwa utayari wa kumtii Mungu, hata katika mambo madogo. Alishi utakatifu kwa kujitoa kwa sala ya kina, kujikana nafsi, na kuhubiri mageuzi ya Kiroho kwa wote. Tarehe ya Sikukuu yake: 15 Oktoba.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Uthubutu wa kiroho na mapambano dhidi ya wasiwasi: Teresa alikabiliana na mashaka ya kiimani na udhaifu wa kujiona hafifu kwa Mungu. Alijifunza kujiamini katika neema ya Mungu, akisisitiza kuwa “Mungu hahitaji kazi kubwa, bali moyo mtupu na utayari wa kumpenda”. Hii inafundisha kwamba imani si kukosa mashaka, bali kuvumilia kwa ujasiri.
2. Sala ya kina kama mazungumzo ya upendo: Alianzisha sala ya kimya, ambayo ni kukaa kimya mbele ya Mungu na kumrukibu kama rafiki. Alisema: “Sala si kusema mengi, bali kupenda mengi”. Hii inahamasisha waumini kutafuta ukaribu na Mungu bila maneno marefu.
3. Kuandika kama njia ya kuhubiri: Maandishi yake kama Ngome ya Ndani yalikuwa chombo cha kufichua mafumbo ya roho kwa watu wote, sio watawa tu. Anasihi: “Usiache kuandika, hata kama unajisikia haujafanikiwa Mungu atatumia hilo”.

Beti La Pili – Njia Ndogo – Mt. Teresa wa Mtoto Yesu Liseux (1873–1897)
Mt. Teresa wa Lisieux, anayejulikana kama “Mtoto Yesu”, aliishi maisha mafupi ya miaka 24 katika karne ya 19 huko Ufaransa. Alijifunza mapema “Njia Ndogo” ya utakatifu: kufanya matendo ya kawaida kwa upendo mkubwa. Alipata vibali vya kuingia Utawa wa Carmelite akiwa na miaka 15, lakini alikumbana na mashaka ya kiimani na ugonjwa wa kifua kikuu uliomsababisha kifo. Katika maandishi yake Historia ya Roho, alieleza jinsi alivyojenga uhusiano wa kina na Mungu kwa kujiona kama “mtoto mchanga” anayetegemea neema yake. Ni msemakwa wa misheni, walei, na wanaopambana na magonjwa. Changamoto zake zilikuwa huzuni ya kiroho na uchungu wa mwili, lakini alishinda kwa kuvumilia kwa furaha na kujikana nafsi. Kile kinachomfanya awe pekee ni uwezo wake wa kuonesha kwamba utakatifu hauhitaji matendo makubwa, bali moyo wa kupenda. Alifariki akiwa na maneno: “Mungu wangu, ninakupenda!” na kutangazwa kuwa Mwalimu wa Kanisa (1997), akiwa mwanamke wa pili kushika hadhi hiyo. Tarehe ya Sikukuu yake: 1 Oktoba.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Thamani ya “matendo madogo” kwa upendo: Alibuni “Njia Ndogo”, akisisitiza kwamba hata kusafisha vyombo kwa nia safi ni njia ya utakatifu. Aliamini: “Mungu haoni ukubwa wa tendo, bali ukubwa wa upendo ndani yake”. Alichagua kufanya kila jambo kwa furaha, hata linapomchoma. Aliwapa wenzake mfano: Mungu anapenda furaha ya moyo hata katika toba
2. Uvumilivu katika mateso ya mwili na roho: Alipatwa na TB, alikataa kulaumu Mungu, badala yake akaiita hali yake “joto la upendo” linalomkaribia Yesu. Alisema: “Ninapokula kwa machozi, hilo ni chakula kitamu zaidi”.
3. Kumtegemea Mungu kama mtoto mchanga: Alijifanya mtoto wa Mungu, akikubali kukosa ujuzi na nguvu zake mwenyewe. Alisifu unyenyekevu: “Ni rahisi kushindwa kuliko kujivunia mafanikio”. Ingawa aliishi miaka 24 tu, alijitolea kwa misheni kupitia maombi. Aliahidi: “Nitapasha duniani upendo wangu”. Hii inathibitisha kwamba utakatifu hauna kipimo cha umri au muda.

Beti La Tatu, Ushuhuda – Mt. Agnes (291–304)
Mt. Agnes, mtoto wa kike wa Kirumi aliyeuawa kwa imani akiwa na miaka 12, ni mfano wa uhodari na usafi katika karne ya 4. Alikataa kumuacha Kristo kwa ajili ya ndoa na kushiriki ibada za kipagani, hivyo akahukumiwa kwa kukatwa kichwa. Kwa mujibu wa mapokeo, alisema: “Kristo ndiye mume wangu kwa nini nimuue Mungu kwa ajili ya mwanadamu?” Ni msimamizi wa wasichana, wafiadini, na wanaolinda usafi wa moyo. Changamoto zake zilikuwa tishio la mateso na uchu wa mwili, lakini alishika imani kwa uthabiti wa kishujaa. Kile kinachomfanya awe pekee ni uwezo wake wa kumtukuza Mungu hata katika umri mdogo. Alipambana na hofu ya kifo na majaribu ya kibinadamu, lakini aliamini kuwa uzima wa milele ni thamani zaidi. Alishi utakatifu kwa kujitoa kwa Kristo bila masharti, akifanya kifo chake dhabihu ya upendo. Tarehe ya Sikukuu yake: 21 Januari.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Uhodari wa vijana kumtukuza Mungu: Kati ya tishio la kifo, alimwambia kiongozi wa kijijini: “Ninataka kuwa mke wa Kristo pekee”. Hii inahamasisha vijana wa leo kutafuta utambulisho wao kwa Mungu, si kwa matamanio ya kibinadamu. Watawa na wafiadini wengi walijenga imani yao kwa kukumbuka uhodari wake. Papa Yohane Paulo II alimuita “mwanga kwa wanawake wote”.
2. Uthabiti wa imani kwa gharama ya maisha: Alichagua kufa badala ya kukana Kristo, akionyesha kuwa uzima wa milele ni muhimu kuliko uhai wa kidunia. Agnes alimwona Yesu kama mume wake, akisisitiza mahusiano ya dhati na Mungu badala ya mambo ya duniani.
3. Usafi wa moyo kwa kukataa majaribu: Alipinga vishawishi wa kingono na kwa kusema: “Mungu atanilinda”. Hii ni mfano wa kujiepusha na dhambi hata kwa kisingizio chochote.

Beti La Nne, Nguvu Ya Msamaha - Mt. Maria Goretti (1890–1902)
Maria Goretti, mtoto wa Kitalia aliyeuawa akiwa na miaka 11, ni alama ya msamaha na usafi. Alikataa kushiriki tendo la uzinzi na Alessandro Serenelli, jambazi aliyemchoma kisu mara 14. Kabla hajafariki, alimsamehe muuaji na kumwomba Mungu amsamehe. Alessandro baadaye akabadilika na kuwa mtawa wa Kifransisko, akithibitisha nguvu ya neema yake. Maria ni msimamizi wa wanaosulubiwa, vijana, na waathirika wa unyanyasaji. Changamoto zake zilikuwa mateso ya mwili na hofu ya kifo, lakini alishinda kwa kumtegemea Mungu. Kile kinachomfanya awe pekee ni uvumilivu wake wa kiajabu na uwezo wa kumwona adui kama “ndugu aliyeanguka”.Alishi utakatifu kwa kujitolea kwa maadili ya Kikristo na kujifunga kwa sala, hata katika maisha magumu ya familia yake maskini. Tarehe ya Sikukuu yake: 6 Julai.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Nguvu ya msamaha kwa adui: Aliposema kwa Alessandro: “Nakusamehe, na Mungu atakusamehe”, alionyesha uweza wa neema ya Kikristo kuvunja mnyororo wa chuki. Alessandro baadaye akawa mmonaki, akithibitisha uweza wa msamaha. Maria hakumlaumu Alessandro, bali alimtakia wokovu. Hii inafundisha kwamba hata katika maovu, tunapaswa kuwa na huruma.
2. Kulinda usafi wa moyo kwa nia: Hata akiwa mtoto, alijua kuwa dhambi ya uzinzi inaharibu roho. Alimwambia muuaji: “Unanitembeza kwenye jahannamu!” akionyesha uelewa wa hatari ya kumkataa Mungu.
3. Kuvumilia mateso kwa ajili ya haki: Alichagua kufa badala ya kuharibu maadili yake, akithibitisha kwamba “maadili ni thamani isiyoweza kubadilishwa”. Maisha yake fupi yalionesha kwamba hata vijana wadogo wanaweza kufikia utukufu wa Mungu kwa uthabiti na imani.

Beti La Tano, Uvumilivu – Mt. Monica (331–387)
Mt. Monica, mama wa Mt. Augustino, aliishi karne ya 4 huko Afrika Kaskazini na kuwa mfano wa uvumilivu na maombi. Alizaliwa katika familia ya Kikristo na kuolewa na mwanaume mwasi, Patricius, ambaye alimdhuru kwa kileo na uasherati. Kwa miaka 17, alimwombea mwanawe Augustino, ambaye alikuwa mwenye dhambi na mwenye kukataa imani. Monica alivumia unyanyapaa wa ndoa, huzuni ya kumwona mwanae akipotea, na kukataliwa kuingia kanisa fulani kwa sababu ya mabishano ya kidini. Mwishowe, maombi yake yalitimia: Augustino akabadilika na kuwa askofu na mtaalamu wa Kanisa. Ni msimamizi wa wake, walezi, na wanaopambana na ulevi. Kile kinachomfanya awe pekee ni uvumilivu wake usio na kikomo na imani kuwa “hakuna mwana aliye potovu sana kwa Mungu”. Alishi utakatifu kwa kujenga amani nyumbani na kujifunga kwa maombi ya siri, akithubutu: “Mungu atanilinda katika kila hali”. Tarehe ya Sikukuu yake: 27 Agosti.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Uvumilivu katika maombi ya miaka 17: Monica alimwombea Augustino kila siku, akiamini: “Hataweza kufa mtoto wa maombi haya.” Mfano wake unasisitiza kuwa Mungu husikia kila dua, hata kwa muda mrefu. Augustino alibadilika kutokana na maombi yake. Papa Fransisko anasema: “Monica anatufundisha kwamba hakuna mtu aliye mpotovu kiasi cha kutoweza kuokolewa Mungu.
2. Kubadilisha majonzi kuwa matumaini: Alitumia huzuni zake (k.m. mwana mwasi na mume mlevi) kuimarisha uhusiano wake na Mungu. Alisema: “Kilio changu kimekuwa chakula change”. Hata alipofungwa nje ya kanisa kwa sababu ya ugomvi wa Afrika Kaskazini, alijifunza kusali kwa moyo. Alijenga “kanisa la ndani” ambalo halikuanguki kamwe.
3. Upendo wa familia kwa kuvumilia makosa: Hakumwacha mumewe hata alipomdharau, akimtakia wokovu. Alijenga nyumba kwa amani kwa kumwomba Mungu badala ya kujibu kwa hasira.

Beti La Sita, Utakatifu Katika Maisha Ya Kila Siku – Mt. Gianna Molla (1922–1962)
Mt. Gianna Molla, daktari wa Kitaliano na mama wa familia, ni mfano wa ulinzi wa maisha na kujitolea kwa familia. Alipatwa na tumori wakati wa ujauzito wa mwisho na kukataa upasuaji wa kumwua mtoto wake, akichagua kujiweka hatarini mwenyewe. Alifariki siku saba baada ya kuzaa, akiwa na maneno: “Ninapenda Maisha” Ni msimamizi wa akina mama, watoto wasiozaliwa, na wanaopambana na magonjwa ya uzazi. Changamoto zake zilikuwa shinikizo la kimatibabu na hofu ya kuacha watoto wake wachanga, lakini aliamini kwamba “maisha ni zawadi takatifu”. Kile kinachomfanya awe pekee ni uwezo wake wa kuunganisha kazi ya kimatibabu, ujuzi wa ujauzito, na imani kwa kujitoa kwa Mungu. Alishi utakatifu kwa kufanya kazi zote kwa nia ya kumtukuza Mungu, akithibitisha kwamba utakatifu unaweza kukua katika maisha ya kila siku. Tarehe ya Sikukuu yake: 28 Aprili.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Heshima kwa maisha kutoka mwanzo: Alipokataa upasuaji wa kumwua mtoto wake, alisema: Maisha ni zawadi ya Mungu hayawezi kupasiliwa”. Uamuzi wake unahamasisha ulinzi wa maisha yasiyozaliwa.
2. Kujitoa kwa familia kwa kujali kila mtu: Alikuwa daktari, mama, na mke kwa wakati mmoja, akionyesha kwamba utakatifu unaweza kukua katika kazi za kawaida. Alisema: “Kazi yangu ni kuwapenda wote kwa Mungu”. Kama daktari, aliwapa wagonjwa wake msaada wa kimatibabu na kiroho. Aliamini: “Kila mgonjwa ni mfano wa Yesu aliyeumwa”. Alifanya kazi zote (kutoka kusafisha nyumba hadi kufanya upasuaji) kwa nia ya kumtukuza Mungu. Mwanawe aliyesalia aliyeitwa Gianna Emanuela alisema: “Mama alitufundisha kwamba Mungu anatuona katika kila jambo”.
3. Ujasiri wa kimaadili kwa kukabiliana na shinikizo: Alipinga mawazo ya kisasa ya kibinadamu kuhusu uzazi, akichagua kifo chake mwenyewe badala ya kukataa uzazi wa mtoto.
 
WIMBO WA FURAHA – NJE
Beti la Kwanza: Utulivu – Mt. Klara wa Asizi
Klara aliishi miaka 59 (July 16, 1194 – August 11, 1253). Baba yake aliitwa Favarone (Favarone di Offreduccio di Bernadino), na mama aliitwa Ortolana.
Clara alipenda utulivu ndio maana licha ya kuzaliwa katika katika mazingira ya ufahari na kelele kama jijini, alibaki mtulivu na mwenye ibada. Shuleni Klara alijifunza muziki, Kifaransa, Kilatini na Sanaa ya ufumaji aliyomsaidia kuunda vitu mbalimbali katika miaka ya mwisho ya maisha yake iliyojaa mateso.

Tunaweza kujifunza mambo 3.
1. Kupenda Utulivu.
2. Kupenda Ibada binafsi.
3. Kudhubutu kuwa unachotaka.

Beti la Pili: Ibada ya Mateso ya Yesu – Mtakatifu Veronica Giuliani
Aliishi kwa miaka 66 (27 Desemba 1660 – 9 Julai 1727)
Alifahamika kwa upendo wake wa kina kwa Yesu na mateso yake. Alipokea stigmata (alama za majeraha ya Yesu) na alikuwa na maono ya kiroho. Alikuwa mtawa wa Shirika la Capuchin Poor Clares, akihudumu kama abbess (kiongozi wa shirika).

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Kujitoa kwa sala na tafakari: Maisha yake yalijikita katika sala ya kina na tafakari ya mateso ya Kristo.
2. Uvumulivu katika mateso: Aliyakubali mateso ya kimwili na ya kiroho kama njia ya kushiriki mateso ya Kristo.
3. Unyenyekevu na uongozi wa kiroho: Licha ya maono na uzoefu wa kipekee, aliishi maisha ya unyenyekevu na akawa kiongozi wa kiroho kwa wengine.

Beti la Tatu: Uhubiri wa Injili – Mtakatifu Rose wa Viterbo
Aliishi kwa miaka 18 pekee (1233 – 6 Machi 1251).
Alijulikana kwa upendo wake wa uhubiri wa Injili na utetezi wa Kanisa, hata akiwa na umri mdogo. Hakuwa na taaluma rasmi kutokana na kufa akiwa kijana mdogo, lakini alikuwa mhubiri wa kidini na mfuasi wa maisha ya Kifransisko.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Ujasiri wa kutetea imani: Alisimama imara kutetea Kanisa dhidi ya dhuluma, licha ya umri mdogo.
2. Nguvu ya vijana katika Kanisa: Alionesha kwamba vijana wanaweza kuwa viongozi wa kiroho na mashahidi wa imani.
3. Kujitolea kwa Mungu mapema: Aliishi maisha ya utakatifu tangu akiwa msichana, akionyesha umuhimu wa kuanza kumtumikia Mungu mapema.

Beti la Nne: Upendo katika Matendo – Mtakatifu Elizabeth wa Hungaria
Aliishi kwa miaka 24 (7 Julai 1207 – 17 Novemba 1231).
Alifahamika kwa moyo wake wa huruma kwa maskini na wagonjwa. Alitumia utajiri wake kusaidia wahitaji. Alikuwa malkia na baadaye alijiunga na Utawa wa Tatu wa Mt Fransisko (Secular Franciscan), akijihusisha na kazi za huruma na huduma.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Kujitolea kwa maskini: Alitumia nafasi yake ya kifalme kusaidia wahitaji, akionyesha kuwa utajiri unaweza kutumika kwa wema.
2. Unyenyekevu licha ya hadhi ya kifalme: Aliacha anasa za kifalme kuishi maisha ya unyenyekevu na toba.
3. Kumtegemea Mungu katika changamoto: Baada ya kufiwa na mume wake na kukataliwa na familia ya kifalme, aliendelea kumtumaini Mungu na kuwahudumia wengine.

Beti la Tano: Buonadonna – Kuwa Mwenzi Mtakatifu (Mwenzi wa Heri Luchesio)
Karne ya 13; tarehe halisi haijulikani, lakini waliishi wakati wa Mtakatifu Fransisko wa Assisi)
Alijulikana kwa maisha yake ya toba na huduma kwa maskini pamoja na mume wake, Luchesio. Wote wawili walikuwa wanandoa wa kwanza wa Secular Franciscan Order. Alikuwa mama wa familia na mwanachama wa Kifransisko wa kidunia (Secular Franciscan), akiishi maisha ya unyenyekevu na huduma.
Mambo matatu ya kujifunza:

1. Utakatifu katika maisha ya ndoa: Aliishi maisha ya kiroho na uadilifu ndani ya ndoa, akionyesha kuwa familia ni mahali pa utakatifu.
2. Kujitolea kwa huduma ya jamii: Alijihusisha na kusaidia maskini na wagonjwa, akionyesha upendo wa Kristo kwa vitendo.
3. Nguvu ya toba na mabadiliko: Alibadilika kutoka maisha ya kawaida hadi kuwa mfano wa maisha ya toba na kujitoa kwa Mungu.

Beti la Sita: Kuanzisha Shirika – Mtakatifu Colette wa Corbie
Aliishi kwa miaka 66 (13 Januari 1381 – 6 Machi 1447)
Alifahamika kwa upendo wake wa kurejesha nidhamu kali ya Kifransisko miongoni mwa Poor Clares. Alipenda maisha ya unyenyekevu, sala ya kina, na kujinyima kwa ajili ya Kristo. Alikuwa mtawa wa Shirika la Poor Clares na mwanzilishi wa Colettine Poor Clares, akijulikana kwa juhudi zake za kuleta mageuzi ndani ya shirika la kidini ili kurudisha asili ya maisha ya kiroho.

Mambo matatu ya kujifunza:
1. Uongozi na mageuzi ya kiroho: Alionesha ujasiri wa kuleta mabadiliko ya kiroho na kurejesha nidhamu ya kidini, hata alipokutana na upinzani.
2. Kujinyima na unyenyekevu: Aliishi maisha ya kujinyima na unyenyekevu wa kweli, akifundisha umuhimu wa kuachana na anasa kwa ajili ya kumfuata Kristo.
3. Imani thabiti na maono: Alikuwa na maono ya kiroho yaliyomwongoza katika kazi zake zote, akionyesha jinsi kusikiliza mwito wa Mungu kunavyoweza kuleta matokeo makubwa katika Kanisa.

Hitimisho
Maisha jasiri wa watakatifu wa kike yanapambwa na idadi kubwa sana ya watakatifu waliotolea maisha yao kuwa sadaka na mfano. Wimbo huu ni sehemu ya utajiri wa uinjilishaji wa Kanisa na kwa kila mtakatifu yako mengi ya kujifunza kwa watu wote: wakike kwa wakiume. Umejifunza nini? Mtakatifu gani kakuvutia zaidi? Basi tuombe neema ya Mungu, "tugeuke kuwa watakatifu" kama tunavyosali katika rozali takatifu tendo la kwanza, Matendo ya utukufu.